Мариово
Мариовскиот регион е ридско планински предел сместен во јужниот дел на Република Македонија. Регионот е обиколен со високи планински масиви и поделен со Црна Река на два подрегиони наречени Мало или Ново Мариово (од левата страна) и Големо или Старо Мариово, од десната. Административно, мариовскиот регион припаѓа на општините Новаци, Кавадарци и Прилеп, а во минатото имал повеќе од четириесет населби.
Организираниот живот во Мариово има континуитет од праисторија до денес. Како потполно изолиран и скриен планински предел настрана од поважните патишта, регионот Мариово многу малку бил изложен на етнички и културни промени.
Неолитските пронајдоци на неколку места го потврдуваат постоењето на праисториски населби. Во античкиот период просторот припаѓал во македонската област Пелагонија. Постојат податоци дека во Мариово биле населени и Илири и Тракијци, кои подоцна биле асимилирани со миграцијата на јужнословенските брсјачки племиња.
За време на Византија во 1019 година областа се среќава под името „Мерихова“, кога заедно со соседната област Меглен, ја сочинувале Мегленската епископија.
Иако Мариово низ историјата потпаѓало под различна власт (Византија, Бугарија, Србија, Турција) поради блискоста со поголемите урбани центри, тоа повеќе било формално заради неговата непристапност и географска автономност.
До ден денес во Мариово е живо преданието за принцезата Марија, позната и како Мара Султанија, која била ќерка на некој христијански владетел. Марија била надалеку позната по својата убавина и преку договорен брак била дадена да му биди жена на султанот.
Школувана и интелигентна, султанот брзо ја засакал и му била омилена во неговиот харем.
Кога Марија подостарела, кај неа се јавила желбата повторно да се врати на својата стара религија. Бидејќи султанот многу ја сакал и` го дозволил тоа, но како христијанка не можела да остане во неговиот харем. Тој и дозволил да одбере каде сака да го продолжи својот живот.
Марија прво заминала во манастирот „Трескавец“ во близина на Прилеп, каде била грубо одбиена од старешината на манастирот. Заминала, но набрзо се вратила со војска и наредила да се убијат сите монаси и да се запали манастирот.
Потоа се упатила кон село Витолиште, кое го избрала за свој нов дом и го подигнала манастирот „Чебрен“ на Црна Река.
Султанот со царски ферман и го доделил целиот регион на Марија и оттогаш областа станува Мариина земја или “Мариово”.
Ова е само една од легендите поврзани со принцезата Марија, а постојат и извесни историски поклопувања кои даваат веродостојност на приказната.
Факт е дека за време на Отоманското владеење, мариовскиот регион имал посебен статус на автономна покраина „Хас“.Како резултат на тоа регионот останал како чиста и компактна словенска област со мали културни и други влијанија, каде се зачувани старите словенски имиња на разни локалитети.
Регионот бил особено погоден за време на Првата светска војна, кога се нашол на самата фронтова линија и дел од селата биле во целост уништени.
Мариово го постигнува својот најголем економски развој во периодот по Втората светска војна, се до 1970-тите години, кога започнува процес на масовно иселување од селата.
Денес Мариово е еден од најретко населените региони на Балканот.
